چالشگری زنان علیه نقش مردان
Skatt ingår.
"چالشگری زنان عليه نقش مردان" اثر ارزنده دكتر مهرداد درويش‌پور مدرس جامعه شناسی دانشگاه استكهلم است. درويش‌پور معتقد است كه در ارزيابی موقعيت زنان ايرانی تنها به تحت ستم بودن آنان نبايد پرداخت، بلكه شناخت تجربه، قدرت و عمل و چالشگری آنان از اهميت بالاتری برخوردار است، موضوعی كه تم اصلی اين كتاب به شمار می‌رود و آن را تا حدودی از تحقيقات مشابه جدا می‌سازد.
جامعه شناسی در دهه‌های اخير با بررسی موقعيت زنان در حوزه‌های گوناگون و از جمله در خانواده، نقش ارزنده‌ای در تعميق تئور‌ی‌های علوم اجتماعی داشته است. در ايران اما بررسی جدی و علمی موقعيت زنان در خانواده، بازار كار و اجتماع هنوز در آغاز راه است. اين در شرايطی است كه امروزه ميل و نياز به آگاهی جنسيتی (Gender conscious) در زنان ايرانی عميقاً افزايش يافته است. مجموعه حاضر به تعميق جامعه شناسی جنسيت در ايران به ويژه در عرصه‌ی خانواده و مهاجرت كمك فراوانی می‌كند.
برخی از مطالب اين كتاب، فصل‌هايی از رساله دكترای درويش‌پور پيرامون "مسئله زنان، خانواده و مهاجرت" است. اين گفتارها هر چند حوزه‌های متنوعی را در بر می‌گيرند، از وجه مشتركی عمومی و ساختاری به هم پيوسته بر خوردارند. اين متون ضمن بررسی عرصه‌های گوناگونی از ستم ديدگی زنان در خانواده و اجتماع در ايران، در غرب و در بين ايرانيان مهاجر، چگونگی وروند به چالش فراخوانده شدن پدرسالاری توسط زنان به مشابه گرايش عمومی و پيامدی از مدرنيته نشان می‌دهند.
همچنين، اين گفتارها با تاكيد بر رابطه تنگاتنگ مدرنيته و حقوق زنان نشان می‌دهند كه چگونه گفتمان‌های مسلط دينی در ايران، همچون جلوه‌ای از اقتدار سنت، نقش باز دارنده‌ای در دستيابی به هر دو عرصه‌ی فوق ايفا كرده‌اند. از اين رو در كل كتاب بر تفكر عرفی (سكولاريسم) به مشابه يكی از ملزومات تامين حقوق برابر زنان و مردان و گذار به مدرنيته، تاكيد شده است. و بالاخره، اكثر پژوهش‌های جامعه شناسی با حركت از "تفاوت فرهنگ‌ها" به بررسی خانواده‌های مهاجر و موقعيت زنان و مردان در جوامعی نظير ايران و مقايسه آن با جوامع پيشرفته غربی می‌پردازند. اما در اين كتاب نشان داده شده كه اين موقعيت متفاوت، قبل از هر چيز محصول اختلاف در منابع قدرت زنان و مردان كاهش يابد، اين روابط در حوزه خانواده و اجتماع چهره‌ی ديگری به خود می‌گيرند.
صرف نظر از نخستين گفتار كه به نوعی پيش در آمدی بر كل كتاب است، چهار گفتار بعدی به صورت عمده به بررسی عام وضعيت و حقوق زنان – به ويژه در ايران – می‌پردازد. پنج گفتار بعدی اما تمركز ويژه‌ای بر تحولات خانواده در مهاجرت و در جامعه مدرن دارد.
نخستين گفتار "زن ايرانی در برزخ سنت و مدرنيته (طرح مقدماتی)" به صورت گذرا به بررسی موقعيت متضاد زن ايرانی می‌پردازد، كه از يك سو هنوز از سنت رها نشده و از سوی ديگر هم زمان بيش از همه خواهان گذار به مدرنيته است.
گفتار دوم "نسبيت گرايی فرهنگی و جهانی شمولی حقوق زنان و مردان" ضمن بررسی نظريه‌های پست مدرنيستی در نقد فمنيسم و جهان شمولی مدرنيته، از حقوق برابر زنان و مردان به عنوان گفتمانی جهان شمول دفاع كرده و از اين زاويه به نقد "فمنيسم اسلامی" می‌پردازد.
گفتار سوم "اسلام، پدرسالاری و فمنيسم" ضمن توضيح مفهوم پدر سالاری، به اختصار به بررسی امكان مطلوبيت (و يا عدم مطلوبيت) سازش بين فمنيسم و اسلام می‌پردازد و در پرتو اين نگاه گرايش‌های مختلف فمنيستی در كشورهای اسلامی چون ايران را بررسی می‌كند.
گفتار چهارم "نگاهی به جمعيت شناسی زنان ايران" پيامدهای روی كار آمدن حكومت اسلامی را در تغيير موقعيت زنان در حوزه‌ی تحصيلات، بازار كار، خانواده، باروری و افزايش جمعيت- به ويژه در دهه نخست پس از انقلاب بررسی می‌كند. هر چند در اين گفتار به تحولات جمعيت شناسی زنان در ساليان اخير نيز اشاره شده است، اما بررسی دقيق آن و به ويژه پيشروی‌های زنان ايران در چالش شرايط حاكم، نيازمند اطلاعات آماری همه جانبه و قابل اتكايی است كه نويسنده تاكنون به همه آن دسترسی نداشته است.
گفتار پنجم "زناشويی و طلاق در اسلام و در ايران" تصوير روشن‌تری از قوانين اسلامي حاكم بر ايران و تاثير آن بر ازدواج و طلاق بدست می‌دهد. خود ويژگی قوانين اسلامی، موجب شده كه در ايران بر خلاف غرب، با افزايش نفوذ مذهب در قوانين حقوقی، ميزان طلاق‌ها افزايش بيابند.
گفتار ششم "هويت خانواده ايرانی و بررسی علل جدايی‌ها در خارج از كشور" ساختار متفاوت خانواده در ايران و در غرب و پيامد دگر ديسی در خانواده‌های مهاجر ايراني را مورد بررسی قرار می‌دهد. در اين گفتار ساختار خانواده ايرانی به ويژه تاثير بحران مهاجرت برآن، به گونه‌ای گسترده مورد بررسی قرار گرفته است. اين گفتار بر پايه مصاحبه با ايرانيان طلاق گرفته در چندين كشور اروپايی، آمريكا و كانادا استوار است.
گفتار هفتم "چالشگری زنان مهاجر بر عليه نقش مردان" به تاثير مهاجرت در تضعيف پدر سالاری در مناسبات خانوادگی ايرانيان می‌پردازد. در اين نوشته تاثير سه عامل جنسيت، فرهنگ و قوميت و موقعيت طبقاتی در ناپايداری زندگی‌های خانوادگی در ميان ايرانيان مهاجر مقيم سوئد بررسی شده است. با اين همه، برنقش تغيير رابطه قدرت بين زنان و مردان، به عنوان اصلی‌ترين عامل جدايی‌ها تاكيد شده است.
گفتار هشتم "بررسی خشونت در خانواده‌های مهاجر ايرانی" به ريشه‌های خشونت عليه زنان در خانواده می‌پردازد. در اين گفتار همچنين با تكيه بر مصاحبه با زنان و مردان مهاجر ايراني در سوئد، تجربه‌ی آنان از خشونت در خانواده بازگو شده است.
گفتار نهم "خانواده كودك و فرهنگ دموكراتيك" طرحی برای بررسی نظری اهميت خانواده در پرورش روحيه دموكراسی است كه به تفاوت رابطه بين والدين و فرزندان در خانواده‌های استبدادی و دموكراتيك می‌پردازد. در اين گفتار، تضاد بين نسل اول و دوم ايرانيان مهاجر در روابط خانوادگي و كشاكش خانواده‌های ايراني مهاجر در بين دو فرهنگ سنتی و مدرن بررسی شده است.
در گفتار دهم "ناپايداری خانواده پدر سالار در جامعه مدرن" نظريات محافظه كارانه‌ی جامعه شناسی خانواده در آمريكا مورد نقد قرار گرفت" و بر نقش بهبود موقعيت زنان در تضعيف خانواده‌ی هسته‌ای بورژوايی و پدر سالار، به عنوان روندی عمومی در دوران پسين مدرنيته، تاكيد شده است.
درويش‌پور در بررسی خود نشان می‌دهد كه با روند جهانی شدن، خانواده نابود نمی‌شود. اما ديگر آن واحد به هم پيوسته‌ی پيشين مرتبط با فرهنگ همگون بومی نيز نيست. البته پيامد اين تحول نيز از پيش تعيين شده نيست. درويش‌پور به روشنی نشان می‌دهد كه ساختار نوين خانواده، به چگونگی توزيع قدرت در نزد هر يك از اعضای خانواده وابسته است. او در اين كتاب به شكلی كه در آن توأمان روشنگری تئوريك و جزئيات تجربی به چشم می‌خورد، تصوير زنده‌ای از اين تحول دراماتيك را به ما نشان می‌دهد.
كتاب "چالشگری زنان عليه نقش مردان" در مه سال 2001 توسط نشر باران در سوئد منتشر شده است.
برگرفته از: سایت بازباران www.bazbaran.ir